Auto-immuun hepatitis (AIH)

AIH is een zeldzame ziekte die ongeveer 20 op 100.000 mensen in Europa treft. Het aantal patiënten met AIH lijkt toe te nemen.

AIH kan bij mensen van elke leeftijd voorkomen, maar komt het vaakst voor bij jongvolwassenen (tussen 16 en 21 jaar) en volwassenen tussen de 45 en 55 jaar. Vrouwen ontwikkelen de ziekte ongeveer drie keer vaker dan mannen.

AIH gaat meestal samen met niet-specifieke klachten. De klachten bestaan uit een vergrote lever, vermoeidheid, uitputting, jeuk, pijn in de rechterbovenbuik en gewrichtspijn (artralgie). Andere klachten van AIH zijn verlies van kracht, verminderde eetlust, lichte of bleke stoelgang, donkere urine en soms koorts.

Patiënten die als gevolg van AIH vergaande verlittekening van de lever (cirrose) hebben ontwikkeld, ervaren vaak klachten van chronische leverziekte, bijvoorbeeld ongewone veranderingen van de huid zoals rode, spinnenwebvormige vlekken (spider naevi) of rode handpalmen (palmair erytheem). In de latere fasen kunnen andere klachten van cirrose optreden zoals geelzucht (een gele verkleuring van de huid en slijmvliezen), ophoping van water in de buik (ascites), bloedingen uit spataders in de slokdarm (oesofageale varices) of de maag, of stoornissen aan het zenuwstelsel als gevolg van een ziekte die hepatische encefalopathie heet.

Wanneer de diagnose van AIH wordt vermoed, zal de arts de patiënt naar zijn of haar precieze klachten vragen. De arts stelt de voorgeschiedenis van de patiënt vast, door bijvoorbeeld te vragen wanneer de klachten voor het eerst werden opgemerkt en hoe ze zich sindsdien hebben ontwikkeld. Ook zal de arts in het bijzonder vragen naar vermoeidheid en gewrichtsproblemen.

De arts zal de patiënt ook vragen of deze aan andere auto-immuunziekten lijdt. Daarnaast omvat het onderzoek meestal vragen over medicatie en zelfzorgmiddelen die de patiënt gebruikt. Ook vraagt de arts naar het alcoholgebruik, om mogelijke andere oorzaken van leverziekte uit te sluiten.

Dit gesprek wordt gevolgd door een lichamelijk onderzoek. De arts zal voorzichtig de buik betasten en nagaan of de lever vergroot is of gevoelig voor druk. De arts zal ook naar andere tekens van cirrose kijken, zoals rode vlekken die op spinnenwebben lijken (spider naevi), gele verkleuring van de huid en/of rode handpalmen (palmair erytheem).

Het meest voorkomende kenmerk van AIH is de aanwezigheid van auto-antilichamen (antilichamen die de eigencellen van het lichaam aanvallen). De aanwezigheid van deze antilichamen kan worden vastgesteld door een bloedonderzoek. Aanwijzingen van AIH zijn:

• Antinucleaire antilichamen (ANA),
• Antilichamen tegen glad spierweefsel, zogeheten anti-gladspierweefsel- antilichamen (SMA) en
• Antilichamen tegen oplosbaar leverantigeen of lever/pancreasantigeen (SLA/LP).

Met beeldvormend onderzoek met behulp van geluidsgolven (echografie) kan de arts bekijken of het inderdaad om AIH gaat. Daarnaast wordt het duidelijk of een patiënt al aan verlittekening (fibrose of cirrose) van de lever lijdt

Steeds vaker wordt ook gebruik gemaakt van een ander onderzoek, de fibroscan, om de soepelheid van het leverweefsel te bepalen. Met een fibroscan kunnen verlittekening  (fibrose), ontstekingen en zwelling van de lever opgespoord worden.

Ook wordt er bij een vermoeden van AIH  meestal een stukje weefsel (biopt) afgenomen, welke  onder de microscoop wordt onderzocht (histologisch onderzoek). Met dit weefselonderzoek kan met zekerheid worden gezegd dat het om een ontstekingsziekte van de lever gaat, wat een voorwaarde is voor de diagnose van AIH. Deze methode wordt ook gebruikt om na te gaan hoeveel leverweefsel is aangetast.

Patiënten met AIH reageren meestal goed op medicatie die het afweersysteem onderdrukt (ontstekingsremmer). De patiënten worden tijdens de acute fase van de ziekte meestal behandeld met ontstekingsremmers (corticosteroïden), eventueel in combinatie met medicatie dat het afweersysteem remt (immunosuppressiva). Deze middelen verzwakken de overactieve afweerreactie, met de bedoeling de ziekte onder controle te houden (remissie). Als de patiënt in remissie is, dan zijn de leverwaarden in het bloed (transaminase- en IgG-waarden) weer normaal. Daarna volgt een langetermijnbehandeling met een immunosuppressivum om de remissie in stand te houden (onderhoudstherapie). Na twee jaar kan de arts proberen om de behandeling stop te zetten. Soms leidt dat tot een nieuwe opvlamming van de ziekte. In dat geval moet de patiënt de geneesmiddelen opnieuw gaan slikken, meestal voor de rest van zijn of haar leven.

Als de ziekte erger wordt of als vergaande verlittekening (gedecompenseerde cirrose) optreedt, kan een levertransplantatie nodig zijn.

Zoals bij alle chronische leverziekten is het belangrijk dat patiënten hun leefstijl aanpassen ter bescherming van de lever en  om ervoor te zorgen dat de ziekte niet erger wordt. Dit houdt in: stoppen met roken en/of gebruik van alcohol.

Mensen met een chronische leverziekte hebben voordeel bij goed gebalanceerd eten, gezond leven en regelmatig bewegen. Dit helpt ook tegen voedingstekorten. Leverpatiënten moeten zorgen voor  voldoende inname van calcium en vitamine D, om botafbraak (osteoporose) te voorkomen.